Wbrew pozorom, wyodrębnienie pacjentów, którzy mogą mieć problem nadwrażliwości pokarmowej, nie jest trudne.       Wyodrębnienie czyli podejrzenie, że dany pacjent ma problem z nieprawidłową reakcją na spożywane pokarmy. Inną kwestią jest potwierdzenie naszego podejrzenia. Istnieje jednak pewien charakterystyczny rys takiego chorego, który powoduje, że znalezienie takiego pacjenta w tłumie innych wcale nie jest szczególnie trudne. Niestety rzadko w naszych gabinetach bierzemy tego typu zaburzenia pod uwagę. Powoduje to, że nasi chorzy nie dostają właściwego leczenia.
W dzisiejszym wpisie chciałabym pokazać, na co zwrócić uwagę, gdy podejrzewamy u siebie lub bliskich nam osób nadwrażliwość pokarmową.

Pamiętaj o objawach alarmowych

Zawsze, gdy podejmujemy z kimś rozmowę na tematy zdrowotne, warto mieć w pamięci objawy alarmowe. To tak naprawdę od ich wykluczenia zaczynamy każdą diagnostykę. Jeśli występują, ZAWSZE najpierw należy wykluczyć poważne choroby, żeby nie doprowadzić do opóźnienia postawienia rozpoznania i właściwego leczenia. Jeśli jakieś podawane objawy są niepokojące, nie należy odwlekać wizyty u lekarza, który pokieruje dalszą diagnostyką.

Natomiast już w czasie pierwszego kontaktu z pacjentem możemy zwrócić uwagę na pewne cechy jego wyglądu. 

1. WYGLĄD: SKÓRA, WŁOSY, WAGA

Pierwsza rzeczą, na którą zwracamy uwagę przy kontakcie z pacjentem jest jego wygląd ogólny. Patrzymy więc, jak się porusza, jak rozmawia, jak się zachowuje. 
Nasz niepokój powinien wzbudzić blady kolor skóry, czasami zauważalne jest szarawe zabarwienie cery, cienie pod oczami. Również obecność trądziku na twarzy może sugerować problem.
W czasie rozmowy czasami nasz znajomy wspomina o niegojących zmianach na skórze, których na pierwszy rzut oka nie widać- może to być rumień, pęcherzyki, pokrzywka, miejsca łuszczącej się suchej skóry, obecność świądu. Jeśli występują, mogą sugerować nadwrażliwość pokarmową. U dzieci często obserwuje się popękaną skórę za uszami- to również może świadczyć o nieprawidłowej reakcji na pokarm.
Na podstawie wyglądu włosów również można wyciągnąć wnioski. W wyjątkowo ciężkich postaciach zmiany mogą przybierać charakter łysienia plackowatego, ale częściej włosy mają wygląd matowych, skłonnych do przetłuszczania. Pacjenci zwykle podają, że włosy wypadają im w nadmiarze. Muszą codziennie myć włosy. Ani szampony ani odzywki ani suplementy nie pomagają.
Światełko alarmowe powinno zapalić się również, gdy osoba taka podaje, że w ostatnim czasie przybrała na wadze kilka- kilkanaście kilogramów, chociaż nie uzasadnia tego jakaś wysokokaloryczna dieta. Czasami pacjenci podają przebycie jakiejś stresowej sytuacji, często wtedy mówią, że „zajadali stres”. Mimo wszystko podjadanie zwykle było nieadekwatne do ilości przybranych kilogramów.

Podobnie nadmierne wychudzenie może świadczyć o problemie związanym z nieprawidłowym wchłanianiem w przewodzie pokarmowym. To również może być efekt nierozpoznanej nietolerancji pokarmowej. Chociaż w tym wypadku, na pierwszym miejscu należy wykluczyć choroby nowotworowe i zapalne, które zwykle wymagają pilnego leczenia.

2. BÓLE GŁOWY

Bóle głowy są częstym objawem podawanym przez chorych. Czasami mają charakter kilkudniowych bólów migrenowych. Zwykle pacjenci z tego powodu stosują duże ilości leków przeciwbólowych, które dość często i tak nie pomagają.

3. BÓLE STAWÓW

Nierzadko pacjenci, u których podejrzewamy nadwrażliwości pokarmowe, są również pacjentami Poradni Reumatologicznej. Skarżą się na długotrwałe bóle stawów, często więcej niż jednego. Charakterystyczny jest brak czynnika reumatoidalnego w badaniu krwi. Pacjenci najczęściej mają rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej stawów lub seronegatywnego zapalenia stawów. Dolegliwości mają charakter przewlekły a stosowane leczenie nie przynosi spodziewanej poprawy.

4. PRZEWLEKŁE ZAPALENIA ZATOK LUB USZU

Oczywiście najpierw należy wykluczyć inne przyczyny zapalenia zatok lub uszu: polipy zatok, przerośnięty migdałek gardłowy powodujący niedrożność trąbek słuchowych i wysiękowe zapalenia uszu, itd. Jeśli jednak nie stwierdza się żadnej nieprawidłowości w zakresie nosa, zatok i uszu, można rozważyć związek z nietolerancjami pokarmowymi. Specjaliści medycyny funkcjonalnej, m.in. Amy Myers, upatruje zależność między nietolerancją mleka i nabiału a nawracającymi infekcjami w zakresie zatok i uszu. Z własnego doświadczenia mogę przyznać, że coś w tym jest. 

5. CHOROBY TARCZYCY

W wywiadzie, czyli rozmowie o chorobach przebytych lub aktualnie trwających, pacjenci podają często choroby tarczycy. Zazwyczaj jest to niedoczynność tarczycy, rzadziej nadczynność tarczycy. Jednak nazwy niedoczynność lub nadczynność mówią nam jedynie o zaburzeniach funkcji tarczycy, która produkuje odpowiednio za mało lub za dużo hormonów. W większości przypadków zaburzenia te są następstwem procesu zapalnego związanego z nieprawidłowym pobudzeniem układu odpornościowego. A tymi pobudzającymi czynnikami mogą być składniki jedzenia.
Skutki przebycia niedoczynności tarczycy pozostają na całe życie. Pacjent musi zażywać hormony tarczycy w sposób ciągły. Pamiętać jednak należy, że nie jest to prawdziwe leczenie, a jedynie suplementacja- uzupełnienie tego, czego brakuje. Natomiast leczenia przyczynowego, czyli nacelowanego na przyczynę powstania choroby, nie prowadzi się.
Nieco inaczej jest w przypadku nadczynności tarczycy. Często wystarczy kuracja tłumiąca nadmierną pracę tarczycy. W opornych przypadkach pacjent otrzymuje dawkę radiojodu, który niszczy tarczycę w sposób nieodwracalny. Rozwija się niedoczynność tarczycy, a pacjent przyjmuje hormony do końca życia. Jednak to również nie jest leczenie przyczynowe.

6. CUKRZYCA

Obserwuję całą masę pacjentów, u których współistnieją cukrzyca i choroby tarczycy.
Niestety cukrzyca nie omija ani dzieci ani dorosłych.
U dzieci jest to postać związana z autoimmunologicznym uszkodzeniem trzustki, czyli cukrzyca typu 1. Zniszczona procesem zapalnym trzustka nie jest zdolna do produkcji insuliny.
U dorosłych częściej występuje cukrzyca będąca następstwem oporności tkanek na insulinę, co powoduje, że zachowują się one, jakby tej insuliny brakowało. W rzeczywistości insuliny jest nadmiar, ale komórki nie mają narzędzi, żeby z niej korzystać. Chociaż insuliny jest dużo, to nie działa na poziomie komórkowym, przez co stężenie cukru we krwi jest wysokie. Stan ten nazywamy insulinoopornością. Jeśli w odpowiednim czasie nie dojdzie do usunięcia czynnika sprawczego, rozwinie się pełnoobjawowa cukrzyca. Czasami tym czynnikiem sprawczym jest nieprawidłowa reakcja na jedzenie. 

7. BADANIA DODATKOWE

Istnieje podstawowy panel badań, który może wskazywać na problem z nadwrażliwością pokarmową . Należy tutaj:

- morfologia krwi- ilość leukocytów w okolicach górnych wartości normy, zwiększony odsetek eozynofilii (krwinek kwasochłonnych) może wskazywać na problem z alergią, ale też nietolerancją pokarmową niezwiązaną z obecnością przeciwciał IgE (szczególnie gdy całkowite stężenie IgE jest prawidłowe). Zwiększona ilość monocytów może wskazywać na stan zapalny w przewodzie pokarmowym- tak się dzieje np. w nieleczonej celiakii

- wykładniki stanu zapalnego: CRP lub rzadziej oznaczane OB.- również wynik w okolicach górnych wartości normy, szczególnie u dzieci, może budzić podejrzenie nadwrażliwości pokarmowej.
W obu powyższych przypadkach jednak należy pamiętać o możliwości infekcji, albo rozpoczynającej się infekcji bakteryjnej lub infekcji wirusowej, gdzie zwyżka parametrów stanu zapalnego jest zwykle niewielka . Szczególnie u osób dorosłych trudna jest ocena tego parametru z powodu towarzyszących stanów zapalnych, o których często nie wiemy, np. w migdałkach podniebiennych, w jamie ustanej , drogach moczowych itd.

- TSH- jest to hormon produkowany przez przysadkę mózgowej reagujący na wydzielanie hormonów tarczycy. W istocie więc służy do oceny funkcji tarczycy. Warto go oznaczać, ponieważ choroby tarczycy o podłożu autoimmunologicznym często towarzyszą nadwrażliwościom pokarmowym (o czym była mowa powyżej). Ponadto objawy niedoczynności tarczycy są podobne do objawów nietolerancji pokarmowej, dlatego ważne jest ich rozróżnienie. Jeśli pacjent podaje, że łatwo się męczy, przybiera na wadze, ma zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha), a TSH jest prawidłowe- to nie są objawy nieprawidłowej pracy tarczycy. Objawy te mogą sugerować problem nieprawidłowej reakcji na pokarm.

 Jeśli u pacjenta, który z powodu niedoczynności tarczycy pobiera na stałe hormon tarczycy, istnieją trudności w uzyskaniu właściwego wyniku TSH, należy pomyśleć, czy przyczyną niej jest zaburzone wchłanianie spowodowane nietolerancją pokarmową. Tak może być u pacjenta z nietolerancją laktozy (o nietolerancji laktozy piszę tutaj) stosującego Euthyrox- preparat służacy do uzupełniania niedoboru hormonów tarczycy, zawierający w swoim składzie laktozę. Tak może też być u pacjenta z nierozpoznaną celiakią lub nieceliakalną nadwrażliwością na gluten. Dopiero zastosowanie właściwej diety poprawia wchłanianie w jelicie i zwiększa przyswajanie hormonu podawanego w postaci tabletek. Pozawala to na osiągnięcie stanu eutyrozy, czyli właściwego poziomu hormonów tarczycy.

- USG jamy brzusznej- nie ma co prawda żadnego parametru, który pozwoliłby na stwierdzenie nietolerancji pokarmowej, to jednak często w opisach badania u tych pacjentów widnieje dopisek: duża ilość gazów jelitowych utrudnia ocenę narządów jamy brzusznej. Te gazy to właśnie efekt zalegania niestrawionego pokarmu w jelitach i jego bakteryjnej fermentacji.

8. ZABURZENIA ZE STRONY PRZEWODU POKARMOWEGO

- bóle brzucha, wzdęcia, uczucie przelewania, kruczenia
- biegunki lub zaparcia
- wymioty
- nieprawidłowy wygląd stolca- nieprawidłowy kolor, konsystencja, niestrawione resztki pokarmowe

Celowo te objawy wymieniam na końcu. Wbrew pozorom, chociaż problem dotyczy nieprawidłowych zjawisk, które mają miejsce w naszym przewodzie pokarmowym, bywa, że to wcale nie te objawy wysuwają się na plan pierwszy. Czasami pacjenta trzeba zapytać wprost o wygląd stolca, co budzi zdziwienie, bo jego problemem są bóle głowy. Okazuje się jednak, że, o ile objawy te to nie biegunka z luźnymi stolcami 5 x dziennie, pacjenci nie przywiązują do nich wielkiej wagi, a czasami… po prostu nie wiedzą, jak te toaletowe pozostałości mają wyglądać. Po prostu spłukują wodę i wychodzą z toalety bez wiedzy, jak pracują ich jelita.

Opisane powyżej wskazówki ani nie wyczerpują tematu ani nie są uniwersalne dla każdego pacjenta. To, że się znalazły w powyższym spisie, jest moją subiektywną oceną. Wynikają z obserwacji. Jednak pamiętajmy, że nie każdy pacjent z bólami stawowymi ma problem z nadwrażliwością pokarmową i nie każdego pacjenta z nietolerancją glutenu czy mleka muszą boleć stawy. Jeśli jednak objawów z powyższej listy jest więcej i nie ma dla tych objawów innego uzasadnienia, warto wziąć pod uwagę nierozpoznaną nadwrażliwość pokarmową.

Czy wymieniona przeze mnie lista wydaje Ci się być kompletna? Czy jeszcze na jakieś objawy powinno się zwrócić uwagę? 

Podziel się opinią!