Nietolerancja histaminy- u kogo, dlaczego i jak sobie z nią radzić?

Nietolerancja histaminy- u kogo, dlaczego i jak sobie z nią radzić?

utworzone przez | lis 19, 2017 | Baza wiedzy

Ostatnio stała się dość popularna, dużo się o niej mówi, ale tak naprawdę mało kto wie, o co w niej chodzi.

Wcześniej pisałam już o nietolerancji laktozy, nietolerancji FODMAPs oraz glutenu.

Dzisiaj postanowiłam przybliżyć nieco temat nietolerancji histaminy.

Z tego wpisu dowiesz się, co to jest histamina, jak działa, dlaczego może źle wpływać na organizm, kiedy tak się dzieje, jakie są objawy i jak to leczyć.

Co to jest histamina?

Histamina jest to substancja chemiczna, która wywiera wpływ na wiele narządów w ludzkim organizmie, bierze udział w wielu procesach fizjologicznych (czyli prawidłowych) i patologicznych:

– powoduje skurcz mięśni gładkich, szczególnie oskrzeli i jelit, rozszerzenie naczyń krwionośnych i ich zwiększoną przepuszczalność

– zwiększa wydzielanie śluzu w drogach oddechowych

– powoduje tachykardię (przyspieszoną pracę serca) i arytmie

– jako neurotransmiter przekazuje informacje z całego ciała do mózgu

– jako składnik kwasu żołądkowego bierze udział w trawieniu pokarmów

– bierze udział w reakcji alergicznej- stąd leki antyhistaminowe mają znaczenie w łagodzeniu objawów różnych postaci alergii

– wpływa na pracę układu odpornościowego, moczowo- płciowego, skóry

– i wiele innych

Histamina, która została wytworzona w organizmie, nazywana jest histaminą endogenną. Ale histamina może też zostać spożyta z jedzeniem i taką nazywamy histaminą egzogenną. Receptory dla histaminy znajdują się prawie na każdej komórce, stąd można ją znaleźć niemal w każdej tkance.

Nadmiar histaminy we krwi może być wynikiem:

-uwolnienia jej z komórek tucznych w przebiegu reakcji alergicznej,

-spożycia dużej ilości histaminy pochodzącej z jedzenia (bywa, że ryby, np. makrele, tuńczyk są źródłem dużej ilości histaminy i ich spożycie może wywołać reakcje podobne do alergii, ale niebędące alergią, a zatruciem nadmiernym spożyciem histaminy

-niedostatecznego jej rozkładu przez niewydolne mechanizmy enzymatyczne

I to ten ostatni mechanizm leży u podłoża nietolerancji histaminy.

W prawidłowych warunkach istnieją naturalne mechanizmy enzymatyczne degradujące histaminę. Jeśli mechanizmy te zawodzą, robi się nadmiar histaminy. Histamina krąży we krwi oddziałując negatywnie na jelita, płuca, mózg, układ sercowo- naczyniowy, skórę powodując szereg objawów.

Najczęstsze objawy działania histaminy:

– ból głowy/migrena

– rumień, obrzęk skóry

– niskie ciśnienie tętnicze krwi

– nudności lub zawroty głowy

– zaburzenia rytmu serca lub tachykardia

– nieprawidłowa temperatura ciała

– niepokój

– nudności lub wymioty

– zatkany nos , kichanie

– zmęczenie

– duszność

Są to więc typowe objawy alergii, ale istnieje inny, niealergiczny mechanizm ich powstawania. Stąd nietolerancje histaminy nazywamy pseudoalergiami. Do pojawienia się objawów prawdziwej alergii wystarczy niewielka ilość antygenu, podczas gdy w nietolerancji histaminy nasilenie objawów będzie zależeć od dawki spożytej histaminy.

Nietolerancja histaminy powstaje, gdy zaburzone są proporcje pomiędzy dostarczaniem histaminy a możliwością jej eliminacji. Najważniejszym enzymem, który bierze udział w rozkładaniu histaminy jest DAO- diaminooksydaza (histaminaza), działająca głównie w przewodzie pokarmowym. Enzym ten do poprawnego działania potrzebuje obecności witaminy B6 i C oraz miedzi i cynku.  W różnych schorzeniach przewodu pokarmowego może tego enzymu brakować, stąd jego niedobór może być sygnałem toczącego się w jelitach procesu chorobowego- zapalenia, nowotworu lub uszkodzenia jelit po chemioterapii. Działanie tego enzymu jest naturalną barierą zapobiegającą  wchłonięciu się histaminy do krążenia. Diaminooksydaza powstaje w sposób ciągły, dlatego u osoby zdrowej nawet żywność bogata w histaminę nie jest w stanie wywołać objawów nietolerancji histaminy, bo jest na bieżąco rozkładana.

Typowo nietolerancję histaminy obserwuje się u osób w średnim wieku, a jej częstość z powodu zróżnicowanych i mało charakterystycznych objawów jest trudna do oceny.

Przyczyny wysokiego poziomu histaminy:

– hamowanie aktywności enzymu przez alkohol czy leki

– niedobór substancji niezbędnych do prawidłowej aktywności DAO- witaminy B6, C, cynku i miedzi

– choroby przewodu pokarmowego, np. zapalne choroby jelit, infekcje, pasożyty, dysmikrobia,

– niedobór diaminooksydazy uwarunkowany genetycznie

– histamina może powstawać z L- karnozyny, która uwalniana jest pod wpływem aktywności fizycznej lub w stresie

– stres emocjonalny powoduje ponadto negatywne zmiany w nabłonku jelitowym z rozszczelnieniem bariery włącznie, co również przyczynia się do zwiększonego uwolnienia histaminy w jelicie cienkim

Objawy nietolerancji histaminy:

  1. wynikające z nadmiaru histaminy, opisane powyżej
  2. spowodowane nadmierną syntezą amin katecholowych stymulowaną nadmiarem histaminy- np. paradoksalny wzrost ciśnienia tętniczego, chociaż sama histamina obniża ciśnienie tętnicze krwi; pobudzenie, zaburzenia snu, rozdrażnienie
  3. bóle głowy- podwyższone stężenie we krwi histaminy stwierdzano u osób cierpiących na migreny zarówno w czasie bólu głowy, jak i pomiędzy epizodami bólu. W wielu przypadkach potwierdzano wówczas zmniejszoną aktywność DAO, a ograniczenie podaży pokarmów bogatych w histaminę prowadziło do zaniknięcia objawów.

Do końca niepoznany jest mechanizm, w jaki nietolerancja histaminy wywołuje bóle głowy, tym bardziej , że histamina nie przechodzi przez barierę krew- mózg. Również leki antyhistaminowe nie są efektywne w leczeniu tego typu bólów głowy.

  1. objawy ze strony przewodu pokarmowego- rozlany ból brzucha, kolka, wzdęcia, biegunka
  2. objawy ze strony przewodu oddechowego- wodnisty wyciek z nosa, zatkany nos, w ciężkich przypadkach duszność, kaszel
  3. objawy skórne- przewlekła pokrzywka, atopowe zapalenie skóry
  4. układ rozrodczy- kobity z nietolerancją histaminy często cierpią na zaburzenia cyklu miesięcznego oraz bóle głowy związane z cyklem. Tłumaczone jest to wzajemnym oddziaływaniem histaminy i hormonów płciowych, ponadto histamina potęguje skurcze macicy. Ciekawe jednak, że objawy nietolerancji histaminy mogą zmniejszyć się w czasie ciąży, ponieważ dużo DAO powstaje w łożysku. Z drugiej strony upośledzenie jego syntezy w łożysku może przyczynić się do niepowodzeń w donoszeniu ciąży, stąd często obserwuje się poronienia lub komplikacje w czasie ciąży właśnie u kobiet z nietolerancją histaminy.

Rozpoznanie:

– wykluczenie prawdziwej alergii za pomocą oznaczenia specyficznych dla alergenów pokarmowych przeciwciał IgE lub testów skórnych

– rozpoznanie nietolerancji histaminy wymaga obecności dwóch lub więcej opisanych powyżej objawów

– ustąpienie objawów na diecie z niską podażą histaminy, prowokacja objawów po ponownym podaniu podejrzanego produktu

– badanie jelitowej aktywności DAO

– badanie genetyczne

– badanie krwi- poziom histaminy,  DAO mają małe znaczenie z powodu niestabilnych poziomów- stwierdzono że aktywność DAO jest obnizona u połowy pacjentów z HIT i u 17% w grupie kontrolnej

Leczenie:

– ograniczenie spożycia pokarmów bogatych w histaminę:

  • alkohole fermentowane- piwo, wino, szampan
  • fermentowana żywność- kapusta, ogórki, jogurty
  • wędliny: bekon, salami, szynki długo dojrzewające
  • śmietana, maślanka, masło śmietankowe
  • suszone owoce- figi, daktyle, rodzynki
  • cytrusy
  • długo dojrzewające sery
  • orzechy, kakao
  • warzywa: awokado, bakłażany, szpinak, pomidory
  • wędzone ryby i niektóre gatunki ryb: makrela, tuńczyk, sardynki

– ograniczenie spożycia pokarmów uwalniających histaminę: alkohol, banany, czekolada, mleko krowie, orzechy, papaja, ananasy, owoce morza, truskawki, pomidory, kiełki pszenicy, konserwanty i barwniki

– ograniczenie spożycia pokarmów blokujące DAO- alkohol, napoje energetyczne, herbata

Zaleca się utrzymać taką dietę przez miesiąc, a następnie stopniowo wprowadzać pokarmy. Zwykle poprawa samopoczucia po odstawieniu obserwowana jest w ciągu kilku dni

– odstawienie leków blokujących DAO- aspiryna, niesterydowe leki przeciwzapalne (np. Ketonal, ibuprofen, diklofenak), ambroksol- lek o działaniu wykrzuśnym, niektóre leki przeciwnadciśnieniowe (metoprolol, werapamil)

– zaleca się spożywanie pokarmów świeżych, nieprzetworzonych, niekonserwowanych

– często jest to zaburzenie przejściowe wtórne do innych chorób przewodu pokarmowego

– uzupełnienie niedoborów witamin i mikroelementów (witamina B6, C, cynk, miedź)

– doustna suplementacja enzymu DAO, np. w postaci preparatu Histasolv, który przyjmuje się w postaci kapsułki przed spożyciem posiłku zawierającego histaminę

Z powyższego wpisu wynika, że rozpoznanie nietolerancji histaminy nie należy do łatwych. Różnorodne objawy oraz brak konkretnego markera diagnostycznego utrudniają postawienie trafnego rozpoznania. Warto jednak pamiętać o tej chorobie szczególnie u pacjentów z niecharakterystycznymi przewlekłymi objawami ze strony przewodu pokarmowego o nieustalonej przyczynie (także u dzieci), nawracającymi migrenowymi bólami głowy czy zaburzeniami miesiączkowania u kobiet. A jedynie  pozytywne efekty leczenia dietą niskohistaminową mogą potwierdzić tę chorobę.

Czy ten wpis był dla Ciebie przydatny?

Czy masz swoje doświadczenia na temat nietolerancji histaminy? Jaka dieta Ci pomaga?

Napisz w komentarzu!

Literatura:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28344921

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23859448

Kobieta i gluten

Kobieta i gluten

utworzone przez | lis 13, 2017 | Celiakia, Choroby autoimmunologiczne

Statystyki pokazują, że celiakia częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, może też wywoływać u nich inne objawy. Związane jest to odmiennym funkcjonowaniem organizmu kobiety, a wynika z zaburzeń gospodarki hormonalnej i przewlekłego stanu zapalnego.

Jeśli więc jesteś kobietą, przeczytaj, jakie objawy mogą pojawić się w przebiegu nieleczonej celiakii.
Jeśli jesteś mężczyzną, przeczytaj, żeby wiedzieć, jak możesz pomóc bliskiej Ci osobie.

Badań na temat wpływu zaburzeń zależnych od glutenu na organizm kobiety nie ma wiele. Raczej są to opisy przypadków lub niewielkie badania. Częściej same pacjentki zauważają, że wraz z zastosowaniem diety bezglutenowej z powodu celiakii, nadwrażliwości na gluten lub choroby autoimmunologicznej (o wpływie glutenu na choroby tarczycy możesz przeczytać TUTAJ), zmniejszyły się problemy związane z układem rozrodczym. Efektem tego była często długo wyczekiwana ciąża. Wszystkie bowiem wymienione poniżej zaburzenia przekładają się na obniżoną płodność kobiet z celiakią i, prawdopodobnie, NCGS ( o tym dlaczego opisuję je razem wspominałam TUTAJ).

Ocenia się, że problem niepłodności dotyczy około 4 % kobiet z rozpoznaną celiakią.

Trzeba wiedzieć, że właściwie prowadzona dieta bezglutenowa niweluje ten problem całkowicie. Ale warunek jest jeden: musi zostać wdrożona odpowiednio wcześnie, zanim wygaśnie czynność hormonalna jajników w sposób ostateczny.

Oto więc problemy, z jakimi może borykać się kobieta z nierozpoznaną chorobą zależną od glutenu:

1. Opóźnione dojrzewanie, późniejszy wiek pierwszej miesiączki

Ocenia się, że dziewczęta z celiakią później dojrzewają od swoich rówieśnic średnio o 1 rok, później pojawia się pierwsza miesiączka.
Jednak to nie musi być jedyna przyczyna takiego stanu- inne częste przyczyny opóźnionego dojrzewania to zaburzenia pracy tarczycy czy cukrzyca coraz częściej pojawiająca się w młodym wieku. Ale jeśli zaburzeniu towarzyszą inne objawy- dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, trudna do leczenia niedokrwistość, zaburzenia wzrastania czy celiakia w bliskiej rodzinie, warto uwzględnić tę chorobę w diagnostyce i przeprowadzić niezbędne badania.

2. Silne bóle miesiączkowe

Nie znalazłam badań na ten temat, jednak podają ten objaw strony internetowe dedykowane celiakii. Warto więc obserwować.

3. Nieregularne miesiączki, amenorrhea

Jest to dość częsty obserwowany przez kobiety objaw. Statystyki podają, że dotyczy 20% kobiet z celiakią, podczas gdy u zdrowych kobiet zdarza się tylko u 2%. Może polegać na opuszczeniu jednego lub kilku cyklów. Jeśli obejmuje 3 lub więcej cyklów mówimy o wtórnym braku miesiączki (amenorrhea). Jest to zaburzenie, które zdecydowanie poddaje się leczeniu prawidłowo prowadzoną dietą bezglutenową.

4. Wczesna menopauza i nasilone objawy menopauzy

Fizjologicznie menopauza występuje u kobiety w wieku 45- 55 lat. Jeśli pojawia się przed 40 rokiem życia mówimy o wczesnej menopauzie. Niestety problem ten występuje wcale nierzadko. Wiąże się zakończeniem okresu potencjalnej płodności u kobiety, ale też z zaburzeniami wynikającymi z niedoboru żeńskich hormonów płciowych- estrogenów. Jednym z nich jest zwiększone ryzyko rozwoju osteoporozy.
Niestety przedwczesna menopauza, o ile nie będzie w porę ustalona je przyczyna i zastosowana dieta bezglutenowa, jest nieodwracalna i przekreśla szanse kobiety na macierzyństwo.

Ponadto kobiety z celiakią w okresie menopauzy podają bardziej nasilone objawy, jak uderzenia gorąca, rozdrażnienie, problemy ze stawami. Z obserwacji wynika, że jeśli w porę zastosuje się dietę bezglutenową u kobiet wrażliwych na gluten, objawy te przyjmują znacznie łagodniejszą formę.

5. Zmniejszona płodność kobiet, krótszy okres potencjalnej płodności

Opisane powyżej zaburzenia- opóźnione dojrzewanie, wczesna menopauza przekładają się na skrócony czas płodności. Do tego nieregularne miesiączkowanie i inne zaburzenia hormonalne powodują mniejsze szanse kobiet z celiakią na macierzyństwo.

6. Częstsze komplikacje ciąży

Kobiety z celiakią bywają narażone na niepowodzenia w donoszeniu ciąży wynikające z zagrażającego poronienia, nadciśnienia związanego z ciążą, ciężką niedokrwistością, zahamowaniem wzrostu płodu. Powikłania te zdarzają się 4 x częściej niż u zdrowych kobiet.

7. Endometrioza

Jest to choroba o nie do końca poznanej przyczynie i takim samym leczeniu. Jest to choroba zapalna zależna od produkcji estrogenów. Dotyczy kobiet w okresie rozrodczym. Polega na obecności tkanki podobnej do endometrium macicy poza macicą- innych częściach układu rozrodczego, w przewodzie pokarmowym, drogach moczowych, nawet w pępku. Jest to ważna przyczyna bólów w dolnej części brzucha u kobiet, nieregularnych miesiączek czy bolesnego współżycia.

Ocenia się, że występuje 4 x częściej w celiakii niż u zdrowych kobiet.

Istnieje badanie, w którym przebadano 207 kobiet z bólem związanym z endometriozą. Po roku stosowania przez nie diety bezglutenowej 75% z nich (156 kobiet) zaobserwowało istotne zmniejszenie bólu. Jedynie 25% kobiet nie stwierdziło żadnej różnicy pod wpływem stosowanej diety, ale żadna z nich nie zgłosiła nasilenia objawów.
Na podstawie innych obserwacji uznano, że dieta bezglutenowa nie tylko zmniejsza objawy endometriozy, ale też zwiększa płodność kobiet z tym zaburzeniem.

8. Zespół policystycznych jajników

Nie znalazłam danych na temat częstości występowania tego zaburzenia u kobiet z celiakią (więcej o nim pisałam TUTAJ). Jednak mnie samą uderza częstość, z jaką występuje u kobiet z celiakią. Zresztą potwierdzają je komentarze na forach internetowych dedykowanych celiakii. Częstość PCOS dorównuje tutaj chorobie Hashimoto i jest częstym problemem młodych kobiet.

9. Choroby autoimmunologiczne

Niestety tak jak celiakia częściej występuje u kobiet, tak częściej chorują one na choroby autoimmunologiczne. Wśród nich najczęstsze jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy- choroba Hashimoto, ale to także toczeń trzewny układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Sjögrena i wiele innych. Nie ma oficjalnych informacji na temat skuteczności leczenia dietą bezglutenową w tych chorobach. Jednak musimy pamiętać, że gluten jest jednym z najważniejszych substancji zdolnych do otwierania połączeń ścisłych w jelicie (o tym zjawisku pisałam TUTAJ i TUTAJ). Powoduje to nieszczelność bariery jelitowej i zapoczątkowuje reakcję zapalną u osób genetycznie predysponowanych. Zgodnie z koncepcją trójnogiego stołu autorstwa Alessio Fasano- do wyzwolenia procesu autoimmunologicznego potrzeba odpowiednich genów, zadziałania czynnika środowiskowego oraz nieszczelnej bariery jelitowej. Czynnikiem środowiskowym w wielu przypadkach może być gluten.

Obniżona płodność kobiet z celiakią

Wszystkie opisane powyżej stany potencjalnie wpływają na obniżoną płodność kobiet z celiakią. Stwierdzono, że jak celiakia występuje z częstością 1 % w populacji ogólnej, tak u kobiet mających trudności z zajściem i donoszeniem ciąży celiakia występuje w ponad 2%.

Gdy dotarto do 11 tys. kobiet z celiakią potwierdzoną biopsją dwunastnicy i Marsch 3 okazało się, że częściej dotyczył ich problem niepłodności niż populacji ogólnej. Przy czym duże  ryzyko niepłodności było jeszcze w pierwszym roku od postawienia rozpoznania choroby, a potem się równało z resztą kobiet. Świadczy to o skuteczności leczenia dietą bezglutenową.

Trudno wskazać jednoznaczną przyczynę większych problemów kobiet z celiakią.

Bierze się pod uwagę następujące mechanizmy:

  • gluten powoduje upośledzenie wchłaniania tłuszczów niezbędnych do produkcji żeńskich hormonów płciowych;
  • gluten może powodować upośledzenie wchłaniania witamin i minerałów, które wpływają na gospodarkę hormonalną: pomagają regulować poziom cukru, hormonów tarczycy, estrogenu, progesteronu, testosteronu, hormonów nadnerczy, hormonu wzrostu;
  • gluten może być przyczyną stanu zapalnego , który upośledza odpowiedź organów odpowiedzialnych za produkcję hormonów
  • gluten może wyzwalać procesy autoimmunologiczne, których celem są hormony, receptory dla hormonów i gruczoły odpowiedzialne za produkcję hormonów (np. tarczyca, jajniki, nadnercza, trzustka)
  • gluten może wyzwalać zespół nieszczelnego jelita, co powoduje zaburzenia układu odpornościowego

Podsumowanie:

  • problem niepłodności i chorób związanych układem rozrodczym często dotyka kobiet z celiakią (i prawdopodobnie z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten)
  • w przypadku niewyjaśnionej przyczyny niepłodności kobiet warto rozważyć tę przyczynę, zwłaszcza jeśli współistnieją inne objawy sugerujące zaburzenia zależne od glutenu (dolegliwości żołądkowo- jelitowe, niedokrwistość, zaburzenia wzrastania u dziewcząt) lub obecni są w bliskiej rodzinie chorzy z celiakią
  • dieta bezglutenowa jest bezpieczną i skuteczną formą leczenia, o ile zostanie wdrożona odpowiednio wcześnie

Literatura:

https://www.glutenfreesociety.org/gluten-and-endometriosis-is-there-a-connection/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25003268 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21840904

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23334113

Celiakia i nadwrażliwość na gluten- czy wszystko jest biało- czarne?

Celiakia i nadwrażliwość na gluten- czy wszystko jest biało- czarne?

utworzone przez | lis 6, 2017 | Celiakia, Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten

„Świat glutenu nie jest czarno- biały. Wciąż istnieje napięcie pomiędzy tymi, którzy mają celiakię potwierdzoną biopsją, a tymi, którzy nie tolerują glutenu”

Wspominałam już kiedyś, że mało co w medycynie jest proste? Pewnie tak.
I dalej to podtrzymuję.
Dzisiaj, na przykładzie celiakii i NCGS (czyli nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten), opiszę, dlaczego pojedyncze przypadki chorób nie są biało- czarne, ale miewają różne odcienie szarości.

O celiakii pisałam tutaj:
– jak rozpoznać lub wykluczyć celiakię?
– czy możliwa jest celiakia bez przeciwciał?

O NCGS jedynie wspominałam, ale jak dotychczas nie poświęciłam temu zaburzeniu odrębnego wpisu. Chociaż to on budzi moją największą ciekawość i jest największą medyczną zagadką, z jaką zetknęłam się w życiu zawodowym.

Gdy wspominałam o NCGS, niemal zawsze rozpoznanie to stawiałam w jednym szeregu z celiakią:
– objawy neurologiczne celiakii i nadwrażliwości na gluten
– co się dzieje w jamie ustnej pacjenta z celiakią i nieceliakalną nadwrażliwością na gluten?

O co chodzi z kolorami w medycynie?

NCGS w literaturze medycznej pojawiło się już w latach siedemdziesiątych XX wieku. Opisano wówczas pierwsze przypadki choroby, która nie była celiakią ani alergią na pszenicę, a poddawała się leczeniu dietą bezglutenową.
Chociaż minęło już niemal pół wieku od pierwszych wzmianek o tej chorobie, dalej wiemy niewiele więcej. Wielu medyków wciąż kwestionuje istnienie innej, poza celiakią, formy nadwrażliwości na gluten.

Celiakia sama w sobie jest chorobą trudną do rozpoznania. Pomimo że jej diagnostyka opiera się na łatwo dostępnych badaniach- oznaczeniu autoprzeciwciał i badaniu histopatologicznym wycinków pobranych z dwunastnicy- to największą trudność sprawia znalezienie właściwego tropu. Niełatwe jest skojarzenie migren czy bezpłodności z chorobą, która swój początek ma w przewodzie pokarmowym.

Jednak w momencie, gdy pacjent przejdzie tę diagnostykę i celiakia zostanie wykluczona, pojawia się konsternacja: co dalej? Pacjent pozostaje sam ze swoją chorobą i, bywa, skierowaniem do psychiatry. Jeśli jest uparty i drąży temat dalej, jest szansa, że przeczyta albo usłyszy o diecie bezglutenowej. Po tygodniu, dwóch czy trzech okazuje się, że dieta pomaga, a dolegliwości zmniejszają.

Jak to możliwe? Pojawiają się wątpliwości, może popełniono jakieś błędy w czasie diagnostyki, bo objawy celiakii są ewidentne, a poprawa po diecie bezglutenowej tylko potwierdza przypuszczenie celiakii.

”Granica między celiakią a nadwrażliwością na gluten bywa zamazana”

Trudno postawić między nimi wyraźną granicę- to jest już celiakia, a to jeszcze nadwrażliwość na gluten. Ta granica bywa niewyraźna. Dlatego prościej jest posługiwać się terminem „choroby zależne od glutenu” dla określenia zaburzeń prowokowanych lub nasilających się pod wpływem glutenu.

W diagnostyce tych chorób dużą rolę odgrywa badanie antygenów HLA DQ2/DQ8. Ich brak wyklucza ryzyko zachorowania na celiakię, natomiast jeśli są obecne- celiakia albo już jest- jeśli są zmiany typu 3 wg skali Marscha w badaniu wycinków dwunastnicy, albo może się pojawić, o ile nie zostanie wykluczony z diety gluten. Jeśli zostanie uruchomiony proces autoimmunologiczny w przebiegu celiakii, z tej drogi nie ma już powrotu. Jest to choroba do końca życia.

Celiakia wykluczona, czy to więc NCGS?

Brak jest jasnych kryteriów rozpoznania choroby, nie ma markerów pozwalających na rozpoznanie tego zaburzenia.

Co łączy obie choroby?

Obie choroby łączą wspólne objawy, takie samo leczenie i ta sama podatność genetyczna. Ale narosło wokół nich trochę nieporozumień. W naszej świadomości i rozumowaniu próbujemy rozdzielić obie te choroby. A często się nie da:

1. Wspólne objawy

Spotkałam się z opiniami, że celiakia daje objawy ze strony przewodu pokarmowego i pozajelitowe , a więc anemię, migreny, zaburzenia wzrastania itd., a nadwrażliwość tylko objawy brzuszne. Nieprawda. Obie choroby wywołują objawy pozajelitowe w podobnym stopniu, a są głosy, że NCGS nawet częściej wywołuje objawy neurologiczne.

2. W NCGS dopuszczalne są śladowe ilości glutenu

Nieprawda. W obu przypadkach dieta musi być ścisła. Zarówno w celiakii jak i w NCGS zachodzi pobudzenie układu immunologicznego i tylko taka dieta daje możliwość jego wygaszenia.

3. W NCGS po roku- dwóch można próbować wrócić do glutenu

Nieprawda. Jeśli istnieje podatność genetyczna dieta jest do końca życia.

Uważa się, że są to dwie różne choroby. W rzeczywistości różnica polega na tym, że osoby z celiakią mają zdolność do rozwinięcia uszkodzenia jelit (atrofii kosmków) na końcowym etapie choroby. Na wcześniejszym etapie pacjent może mieć objawy choroby, ale zachowaną architekturę śluzówki jelit. I na tym etapie obie choroby są nie do odróżnienia.

Co odróżnia te dwie choroby?

Brak typowych przeciwciał i zmian histopatologicznych opisywanych w skali Marscha jako stopień 3.

Już w latach 90- tych, kiedy diagnostyka celiakii opierała się na badaniu przeciwciał antyendomysjalnych, zaobserwowano zjawisko, że istnieje grupa pacjentów, którzy nie mieli przeciwciał, ale stwierdzano u nich typową atrofię kosmków w badaniu histo- patologicznym. Nazywano ich leniwcami immunologicznymi. Gdyby nie gastroskopia nie mieliby szansy na rozpoznanie i leczenie.

Nieprawdą jest, że pacjenci z NCGS nie produkują przeciwciał. Połowa z nich wytwarza przeciwciała antygliadynowe. Odkryto także inne od badanych powszechnie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej przeciwciała przeciw innym formom tranglutaminazy, m.in. naskórkowej czy mózgowej. Ich badanie ma obecnie charakter jedynie doświadczalny, ale już wiadomo, że mogą pojawiać się u chorych bez potwierdzonej celiakii.

„Rekomenduję, aby unikać glutenu tak wcześnie, jak to tylko możliwe, bez wyczekiwania na uszkodzenie jelit, które może już nigdy się nie wyleczyć”

Jednak nie wszyscy pacjenci podejrzewani o celiakię mają stopień 3 wg skali Marscha. To, że w badaniu histo- patologicznym uzyskaliśmy stopień 1 lub 2 świadczy o tym, że celiakii nie ma. Albo jest na wczesnym etapie i za rok-dwa-trzy dojdzie do stopnia 3. Albo wycinek nie został pobrany z miejsca objętego stanem zapalnym (proces zapalny przebiega łatami, pomiędzy którymi mogą być miejsca z prawidłowymi komórkami).

Widzimy więc, że nie zawsze jest proste zróżnicowanie obu chorób. Ale też niesłuszne odmienne traktowanie pacjentów z celiakią i NCGS z obecnymi genami HLA DQ2/DQ8. Istnieje duża grupa pacjentów (nawet około 10%), którym gluten szkodzi lub zaostrza ich problemy zdrowotne. Jest to jednak grupa pacjentów niejednorodna. Prawdopodobnie najważniejszym parametrem, który powinno uwzględniać się w formułowaniu zaleceń na temat ścisłości i czasu trwania diety bezglutenowej jest badanie podatności genetycznej. Pacjenci z obecnymi genami są narażeni bowiem na te same konsekwencje wynikające z nieleczenia choroby (przewlekłe stany zapalne, rozwój chorób z autoagresji, nowotwory, niedobory pokarmowe, choroby układu nerwowego) i wymagają identycznego leczenia.

W świadomości wielu osób NCGS wciąż funkcjonuje jako „uboga”, podyktowana modną dietą, siostra celiakii. Tak naprawdę jest ona młodsza, ale niemniej ważna.

„Wielu ludzi szuka prostych odpowiedzi. Ale jestem pewien, że może to się okazać bardziej skomplikowane, gdy dowiemy się więcej”

Czy zgadzasz się ze mną, że niesłusznie umniejszamy znaczenie nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten? Czy też uważasz, że jest to choroba, z którą należy się liczyć i która może wpłynąć na zdrowie osób genetycznie podatnych? Napisz w komentarzu!

Tytuł wpisu oraz wszystkie cytaty pochodzą z artykułów doktora Rodneya Forda, nowozelandzkiego pediatry, gastroenterologa i alergologa, specjalisty w leczeniu atopowego zapalenia skóry i chorób zależnych od glutenu (www.drrodneyford.com), autora licznych publikacji na ten temat.

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12- co trzeba wiedzieć?

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12- co trzeba wiedzieć?

utworzone przez | paź 30, 2017 | Baza wiedzy

Pamiętasz wpis o tym, co można wyczytać z morfologii krwi? Jeśli nie, możesz przeczytać go TUTAJ.
Pisałam w nim, na co zwracamy uwagę w diagnostyce niedokrwistości.
Niedokrwistość jest wtedy, gdy poziom hemoglobiny, krwinek czerwonych spada poniżej normy. Praktycznie nigdy (poza ciążą) nigdy nie jest stanem prawidłowym i zawsze należy dążyć do ustalenia przyczyny.
Jeśli nie występują cechy ewidentnego krwawienia, stan zapalny czy proces nowotworowy, w pierwszej kolejności powinniśmy zwrócić uwagę na wartość MCV. Jest to objętość krwinki czerwonej.
Parametr ten jest obniżony w przypadku niedoboru żelaza (pisałam o tym TUTAJ), a rośnie w niedoborze witaminy B12 i kwasu foliowego. Właśnie ze względu na zwiększone rozmiary krwinki czerwonej, niedokrwistości te określamy wspólną nazwą niedokrwistości megaloblastycznych.

Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12- od czego zależy?

Witamina B12 wchłania się w końcowym odcinku jelita cienkiego, a więc tam, gdzie toczy się proces zapalny związany z celiakią. Jeśli czytałaś/czytałeś wcześniejszy wpis o niedokrwistości z niedoboru żelaza, być może dziwi Cię fakt, że celiakia raz wywołuje zaburzenia wchłaniania żelaza, a raz witaminy B12. Wynika to z tego, że celiakia powoduje proces zapalny łatami. Tzn. nie zajmuje jednego większego fragmentu jelita, a kilka- kilkanaście mniejszych. To dlatego pobranie tylko jednego wycinka z dwunastnicy do potwierdzenia choroby nie wystarcza. Po prostu można na chore miejsce nie trafić, przez co pacjent zostaje pozbawiony szansy na postawienie trafnego rozpoznania.

Jeśli stan zapalny toczy się w miejscu, gdzie głównie wchłania się żelazo, choroba wywoła niedokrwistość z niedoboru żelaza, a jeśli tam gdzie wchłania się witamina B12- niedokrwistość z niedoboru witaminy B12.

Ale nie tylko od stanu jelit zależy wchłanianie witaminy B12.

Zależy od diety

Głównym źródłem tej witaminy w pokarmach są: mięso, podroby, jaja. Występuje w nich w postaci najlepiej przyswajalnej przez człowieka- metylokobalaminy. Dlatego problem może pojawić się u osób na diecie bezmięsnej. Ale też nie od razu, zwykle dopiero po kilku latach, bo na tyle starcza zmagazynowanej w organizmie witaminy.

Drugą ważną przyczyną zależną od diety jest nadużywanie alkoholu.

Witamina B12 w żołądku i w jelicie

Żeby witamina B12 została wchłonięta, musi zostać uwolniona z połączeń z białkami, z którymi jest związana w jedzeniu. Do tego potrzebny jest kwas solny i pepsyna- enzym trawienny obecny w żołądku. Proces ten zachodzi tylko w środowisku kwaśnym żołądka. Dlatego osoby przyjmujące na stałe leki zmniejszające produkcję kwasu solnego mogą mieć problem z przyswajaniem tej witaminy.

Warto wiedzieć, że metformina- lek stosowany w leczeniu cukrzycy, insulinooporności i zespole policystycznych jajników (o jej działaniu przeczytasz TUTAJ)- również zmniejsza wchłanianie witaminy B12. Po kilku latach leczenia może także wywołać niedobór witaminy B12.

Samo wchłanianie uwolnionej witaminy B12 zależy od obecności czynnika wewnętrznego (IF- intrinsic factor). IF jest produkowany w żołądku. Więc stany zapalne toczące się w żołądku (np. zanikowe zapalenie żołądka) lub stany po usunięciu części żołądka będą skutkować jego niedoborem. Nawet jeśli dostarczamy dużo witaminy B12 i nie ma stanu zapalnego w jelicie cienkim, ta i tak się nie wchłonie. Jednak czynnik Casle’a działa dopiero w jelicie cienkim. Tutaj środowisko zmienia się na zasadowe.

Poza czynnikami dietetycznymi, nadużywaniem leków zmniejszających produkcję kwasu solnego w żołądku, inną przyczyną niedoboru witaminy B12 jest zależna od niedoboru IF choroba autoimmunologiczna nazywana chorobą Addisona Biermera. Polega ona na produkcji autoprzeciwciał przeciw czynnikowi wewnętrznemu i zanikowym zapaleniem błony śluzowej żołądka. Jej następstwem jest zmniejszona produkcja kwasu solnego (achlorhydria) i zmniejszone wydzielanie IF.

Objawy niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

Możemy tu wyróżnić objawy wynikające z niedokrwistości oraz niezależne od niedokrwistości:
– ze strony przewodu pokarmowego– zaburzenia smaku, pieczenie języka, utrata apetytu, chudnięcie, nudności, zaparcia lub biegunka
– ze strony układu nerwowego– kłucia w obrębie opuszek palców stóp, parestezje, drętwienie kończyn- objawy wczesne, potem utrata czucia wibracji i czucia głębokiego (wyrażająca się np. niestabilnością chodu), zaburzenia oddawania moczu, nietrzymanie moczu, osłabienie mięśni.
– zaburzenia funkcji poznawczych, depresja, urojenia, otępienie u osób starszych

Rozpoznanie

Zanim pojawi się niedokrwistość w morfologii krwi, pierwszą oznaką zaburzenia jest zwiększenie MCV, często powyżej 100 fl. Towarzyszy mu niedobór krwinek białych (czyli leukopenia) oraz płytek krwi (małopłytkowość).
Oznaczenie poziomu witaminy B12 we krwi nie ma wielkiego znaczenia z powodu dużej liczby wyników fałszywych. Wartościowe jest badanie w kierunku obecności przeciwciał przeciw IF. Ich obecność potwierdza chorobę Addisona Biermera.

Profilaktyka i leczenie

Oczywiście najważniejsze jest zapobieganie niedoborowi witaminy B12 poprzez odpowiednią dietę. Osoby na diecie bezmięsnej mogą stosować doustne preparaty z witaminą B12 (zawierają cyjanokobalaminę lub metylokobalaminę- ta druga lepiej przyswajalna, ale w naszych aptekach niedostępna).  Problem pojawia się u osób starszych, u których w sposób fizjologiczny maleje ilość kwasu solnego w żołądku oraz pacjentów leczonych lekami zmniejszającymi przyswajanie witaminy B12. U nich preparaty doustne nie działają, bo brakuje mechanizmów do przyswojenia tej witaminy. Sięga się wówczas po preparaty dożylne (hydroksykobalamina- w Polsce niedostępna) lub domięśniowe (cyjanokobalamina).

Znaczenie witaminy B12

Aktualnie znaczenie witaminy B12 jest najlepiej poznane w kontekście zapobiegania i leczenia niedokrwistości megaloblastycznej (inną jej przyczyną jest niedobór kwasu foliowego). Jednak coraz więcej mówi się także o innych zadaniach tej witaminy w organizmie człowieka.

  • bierze udział w przemianie kwasu foliowego do postaci wykorzystywanej w syntezie DNA, co jest szczególnie ważne dla kobiet planujących macierzyństwo
  • odgrywa rolę w przemianie homocysteiny, której nadmiar zapoczątkowuje miażdżycę
  • zapewnia prawidłową budowę i funkcję komórek układu nerwowego, znana jest zależność między niedoborem witaminy B12 a uszkodzeniami osłonki mielinowej

Na dzień dzisiejszy wydaje się, że nie wiemy jeszcze wszystkiego o witaminie B12. Warto jednak pamiętać o niej w codziennym życiu, szczególnie planując swoje posiłki. Jej niedobór może bowiem skutkować nie tylko niedokrwistością, ale także powodować inne, niepoznane jeszcze w pełni, konsekwencje.

Co się dzieje w jamie ustnej pacjenta z celiakią i nieceliakalną nadwrażliwością na gluten

Co się dzieje w jamie ustnej pacjenta z celiakią i nieceliakalną nadwrażliwością na gluten

utworzone przez | paź 23, 2017 | Celiakia, Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten

Kilka tygodni temu zapowiedziałam cykl opisuący pozajelitowe objawy chorób glutenozależnych. W pierwszej kolejności opisywałam objawy neurologiczne towarzyszące celiakii i nieceliakalnej nadwrazliwści na gluten. Dzisiaj proponuję ciąg dalszy: zobaczmy, co dzieje się w jamie ustnej osoby chorej.

Celiakia i nadwrażliwość na gluten razem

Nieprzypadkowo podaję wspólne objawy dla obu chorób: celiakii i nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Chociaż istnieją między nimi różnice, jak inne zaangażowanie układu immunologicznego (brak autoprzeciwciał w NCGS) czy inne zmiany w badaniu histo-patologicznym wycinka pobranego z dwunastnicy), to jednak łączą je wspólne objawy. Na ich podstawie praktycznie obie choroby są nie do odróżnienia.

Objawy choroby w jamie ustnej

Zaburzenia obserwowane w jamie ustnej osoby chorej mogą być bardziej lub mniej wyrażone. Często niestety są dość niecharakterystyczne powodując trudności w znalezieniu pomocy i trwałym wyleczeniu.

Istnieją objawy pewne, których związek z chorobą jest oczywisty i które jednoznacznie wskazują na problem z tolerancją glutenu oraz takie, które zgłaszają pacjenci, ale ich związek z zaburzeniami zależnymi od glutenu nie został w żaden sposób potwierdzony.

Objawy pewne

1. Ubytki szkliwa (hipoplazja szkliwa)

– jest to objaw, który można zaobserwować u dzieci lub dorosłych, którzy zachorowali w dzieciństwie. Ponieważ mineralizacja zębów odbywa się we wczesnym dzieciństwie, zaburzenia tego procesu będą skutkowały ubytkiem szkliwa. Jeśli osoba zachoruje na celiakię lub NCGS w wieku młodzieńczym lub dorosłym, ten objaw nie wystąpi
– charakterystyczne są symetryczne zmiany na zębach w postaci przebarwień i poprzecznych bruzd; zmiany na pojedynczych zębach lub tylko po jednej stronie raczej świadczą o innej przyczynie
– z czasem ubytki szkliwa są przyczyną nadwrażliwości zębów i nasilonej próchnicy. Ten objaw może towarzyszyć człowiekowi już przez całe życie, o ile nie zastosuje diety bezglutenowej
– przyczyna nie jest do końca jasna:

  • zaburzenia wchłaniania w jelicie cienkim skutkujące niedoborami pokarmowymi, w tym wapnia
  • bezpośredni atak układu immunologicznego na rozwijające się zęby. Przemawia za tym obecność podobnych zaburzeń szkliwa u bliskich krewnych osób z celiakią ale na nią niechorujących

– niestety ubytki szkliwa związane z celiakią i NCGS są nieodwracalne, dlatego im wcześniej zostanie postawiona diagnoza i wdrożona dieta bezglutenowa, tym mniejsze ryzyko rozwoju nieodwracalnych zmian

2. Afty w jamie ustnej

– są to nawracające owrzodzenia w jamie ustnej, bolesne, dokuczliwe w czasie jedzenia lub mówienia
– objaw częsty- dotyczy 16% dzieci z celiakią, 26% dorosłych
– prawdopodobnie jest to efekt zaburzeń wchłaniania i niedoborów żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12.

3. Zespół Sjögrena

– jest to choroba autoimmunologiczna, a te do celiakii lubią się przykleić; prawdopodobnie występuje u 15% chorych z celiakią
– cechuje się suchością w jamie ustnej- w wyniku procesu zapalnego dochodzi do uszkodzenia ślinianek (podobny proces toczy się w gruczole łzowym powodując objaw suchego oka) i zmniejszenia produkcji śliny. Powoduje to dyskomfort w czasie jedzenia, mówienia. Niedobór śliny sprzyja także próchnicy, a w rezultacie może doprowadzić do utraty zębów

4. Wygładzenie i palący ból języka

– prawdopodobne następstwo niedoborów pokarmowych, szczególnie żelaza

Objawy prawdopodobne

1. Nieprzyjemny „chemiczny” , „metaliczny” zapach z ust

– Przyczyn może być wiele- począwszy od procesów zapalnych toczących się w jamie ustnej (przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych, kieszonki zębowe, zapalenie miazgi zębowej) po procesy toczące się w dalszym odcinku przewodu pokarmowego (nowotwory, stany zapalne przełyku czy żołądka, refluks żołądkowo- przełykowy)
– Są jednak pacjenci, u których te przyczyny wykluczono, a problem znika dopiero po zastosowaniu diety bezglutenowej. Możliwe, że jest to manifestacja refluksu żołądkowo- przełykowego, który często towarzyszy chorobie (pisałam o tym TUTAJ)

2. Nasilona próchnica, kamień nazębny

– częściowo ma związek z opisanymi wcześniej zaburzeniami szkliwa zębów lub zespołem Sjögrena
– sprzyjają jej niedobór witaminy D3 czy wapnia częste u pacjentów z celiakią i NCGS

3. Kamica ślinianek przyusznych

– rzadkie zaburzenie polegające na powstawaniu i gromadzeniu się złogów w przewodach wyprowadzających ślinę ze ślinianek przyusznych. Powoduje to ich zablokowanie, a następnie proces zapalny trudny do opanowania bez udrożnienia zatkanego przewodu, wymagający stosowania antybiotyków

4. Zapalenie kącików ust

– któż z nas tego nie doświadczył? Jeśli jednak ma charakter przewlekły, nawracający a szczególnie gdy występuje u dzieci warto pomyśleć o celiakii jako możliwej przyczynie

Opisane objawy prawdopodobne są na tyle niecharakterystyczne, że trudno je jednoznacznie powiązać z chorobami zależnymi od glutenu. Wymagają wykluczenia innych przyczyn, szczególnie procesów zapalnych i nowotworowych, o których wspomniałam wcześniej. Jeśli jednak problem nawraca, a przyczyny nie udaje się znaleźć, warto poszukać innych objawów, które mogą świadczyć o problemie z tolerancją glutenu.

Pamiętaj jednak, że nie zawsze muszą występować objawy ze strony przewodu pokarmowego- nie u wszystkich występują bóle brzucha, biegunki czy zaparcia. Czasami jest to tylko trudna do leczenia niedokrwistość z niedoboru żelaza, witaminy B12 czy kwasu foliowego, a czasami tylko objawy neurologiczne. Warto w takim przypadku wykonać diagnostykę w kierunku celiakii (badanie autoprzeciwciał i histopatologiczne wycinków pobranych z dwunastnicy), a następnie zastosować dietę bezglutenową. W przypadku celiakii, niezależnie od zanikania objawów w jamie ustnej, dieta musi być prowadzona w sposób ścisły i przewlekły. W przypadku wykluczenia celiakii, warto zastosować dietę przez okres 6 tygodni i przez ten czas obserwować, czy objawy zanikają (niestety nie dotyczy do zaburzeń szkliwa zębów).

Powyżej przedstawiłam doniesienia literaturowe i własne obserwacje dotyczące zmian w jamie ustnej w przebiegu celiakii i NCGS. Znasz jeszcze jakieś? Masz swoje obserwacje? Podziel się w komentarzu!

Literatura:

B. Krzywicka, K. Herman, M. Kowalczyk- Zając, T. Pytrus- Zając Celiac Disease and Its Impact on the Oral Health Status- Review of the Literature. Adv Clin Exp Med 2014, 23, 5, 675-681

Promocja zakończy się za: